خبردنا - علیرضاخلیفه زاده؛ لیراوی نام یک طایفه و ناحیه در کناره‌ی خلیج فارس با بیش از ۷۰۰ سال تاریخ روشن می‌باشد و بلوک لیراوی به طور کامل در شهرستان دیلم (استان بوشهر) واقع شده است.

 لیراوی در قرن هشتم هجری از طوایف مشهور لر بزرگ و دارای دوبخش لیراوی بالابند (لیراوی کوه) و دشت لیراوی (لیراوی دامن بند) بوده.

نخستین شخصیت تاریخی آن شیخ محمود لیراوی در سال۷۹۲- ۷۹۳ توسط شاه منصور آل مظفر حکومت قلعه گل و قلعه گلاب - زیدان و بندر مهروبان را به دست گرفت (مثلثی که حدود جغرافیایی دشت لیراوی را تعیین می‌کند).  

قبل از این انتصاب شاهانه در منابع از قریه لیراو ، طایفه لیراوی ، ملوک دیراب (لیراب) ،قلعه دیراب (لیراب)  ، منطقه ویراب (لیراب) در قرن هشتم هجری مطالب مختلفی دیده می‌شود.

لیراوی‌ها در طول ۷۰۰ -۸۰۰ سال اخیر نقش برجسته‌ای در تاریخ ایران زمین داشته اند مانند امیر جلال الدین مسعودشاه لیراوی [۸۶۷ تا ۸۹۶]که سرخیلی لشکر قراقوینلو‌ها و امارت دیوان اغوری آق قویونلو‌ها (سر لشکریی) را برعهده داشت و در شمار "امرای کبار" فارس بود.  

لیراوی‌های ساکن در لیراوی بالابند (لیراوی کوه) یا کوه گیلویه به ایلات بهمئی، طیبی، خدری، شیرعالی، یوسفی و کمایی و کرایی و . (منابع پژوهشی بسیاری در این زمینه وجود دارد) و در دشت لیراوی (دامن بند) نیز به ایلات خضری، طوایف باباحسنی، خواجه گیری، اکبرغالبی، چاه تلخی، کاوی، احمدحسینی، بوالفتحی، بویراتی، گرّه ای، مظفری، و بسیار طوایف و خاندان‌های صاحب نام دیگر مانند خوانین پهلوانی و خاندان‌هایی که خودشان را منسوب امرای تاریخی لیراوی می‌دانند و . تقسیم می‌شوند.  

پراکندگی و ست گاه‌های طوایف لیراوی پیش از صد ساله اخیر:

استان بوشهر؛ علاوه بر دهستان‌های لیراوی در شهرستان دیلم در شهرستان گناوه و بلوک حیاتداود.

شهرستان بوشهر بلوک انگالی (هفت جوش و حیدری طوایف عمادینی)

دشتستان: سعدآباد، شبانکاره و بخش کلمه و جطوط و نظرآقا.

در تنگستان (خضری تنگستانی مشهور به خذرو).

استان فارس

روستا‌های سیف آباد و بالاده از بخش جره کازرون، روستای بورکی در بخش خشت و کمارج.  

استان چهارمحال و بختیاری طوایف و روستا‌های لیرابی (لیراوی) در شهرستان اردل و کیار و لردگان.

استان خوزستان شهرستان‌های باغملک و رامهرمز (بهمئی‌ها) و مسجد سلیمان و لالی و شوشتر (لیرابی و لهرابی و لورابی).

استان کوه گیلویه و بویر احمد شهرستان‌های بهمئی، گچساران و دهدشت (ایلات منشعب از لیراوی مانند: طیبی، بهمئی و.).

از چند شخصیت تاریخی لیراوی در میانه سال‌های ۷۹۲تا ۸۹۶هجری قمری در منابع تاریخی اشاراتی پر افتخار دیده می‌شود که در ادامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد.  

امرای لیراوی

(۱)در ذیحجه سال ۷۹۲شاه منصور آل مظفر حکومت قلعه گلاب و زیدان و بندر ماهی روبان را به شیخ محمود لیراوی واگذار کرد.

 

قلعه شاه منصور در تنگ لیراو (لیراب) در لیراوی کوه نیز شاید به این پادشاه مرتبط باشد.

 

(۲) دومین رد تاریخی از امرای لیراوی که تا حالا مورد توجه محققان لر پژوه قرار نگرفته است：

در وقایع سال ۸۰۸_۸۰۹ه. ق چهار پسر عمرشیخ امیرزادگان تیموری یک سری اختلافاتی بین‌شان ظهور کرد.
پیرمحمد حاکم فارس امیرلطف اله امیرالامرای فارس را به منطقه سرحد چهاردانگه (مرز اقلید و یاسوج امروزی) فرستاد؛ و خودش به اصفهان لشکرکشی نافرجامی انجام داد و به شیراز بازگشت. منابع تاریخی می‌نویسند：در آن ایام لطف اله بن باباتیمور با "شیخ امیر لیراوی " صلح کرده! از امیرزاده پیر محمد روی گردان شده به نزد امیرزاده رستم در اصفهان رفت.

این روایت البته نشان می‌دهد که امرای لیراوی در دوره تیموری علاوه بر ساحل خلیج فارس تا قله دنا نیز در حوزه ی قدرتشان قرارداشته است.

(۳)امیر سهم الدین شنگل لیراوی است. این شخص در۲۶ ذی حجه سال۸۲۳ مطابق #روز ۲۰ دی ماه ۷۹۹ شمسی در اران قره باغ از قلعه گلاب به حضور شاهرخ تیموری شرفیاب شده است.

 

(۴)امیر شیخ لیراوی حاکم قلعه گلاب در وقایع سال ۸۲۳هجری نامش در منابع تاریخی دیده می‌شود؛ که برادرش امیر سهم الدین شنگل لیراوی به هنگام لشکرکشی شاهرخ تیموری به مناطق اران و قره باغ تنها امیری بوده که از جانب طوایف لربزرگ در روز ۲۶ذیحجه سال۸۲۳ (در تقویم هجری) به حضور شاه ایران مطابق ۲۰دیماه سال۷۹۹ شرف یاب شده است. پیام ایران دوستی نیاکان ما و حفظ مرز‌ها و اتحاد را در این روز پر شکوه تاریخی می‌بینیم.

5) امیر جلال الدین مسعود شاه لیراوی که از همه مقتدر‌تر بوده و اطلاعات خوبی از او در دوره زمانی ۸۶۷تا ۸۹۶داریم. او در دو دوره تاریخی قراقویونلو‌ها و آق قویونلو‌ها مقام سرلشکری داشته است.

دوره‌هایی که کمتر نام امرای ایرانی دیده می‌شود و عنصر ترک غالب است.

اطلاعات زیادی از این امیر کبیر قوم لر در دست است که می‌توانید در کتاب هفت شهر لیراوی و بندر دیلم (سایت کتاب liravi۷.ir) ملاحظه بفرمایید.